IRINA IONESCO

Er zijn ontmoetingen die je kenmerken, door hun intensiteit, door de emotionele en creatieve lading, misschien door het leven zelf, een ongrijpbaar maar toch aanwezig magnetisme. Ook al waren we tijdens onze eerste ontmoeting niet erg welsprekend tegen haar gebleven, het moment was rijk. Schriftelijk hebben we het werk van Irina Ionesco al heel lang bewonderd, naar alle waarschijnlijkheid vanaf het moment dat we het tegenkwamen. Een unieke sfeer, een donkere en sombere sfeer, een emotionele en erotische ontlading. Toen kwamen we de autobiografische film van haar dochter tegen, "My Little Princess", en het was onvermijdelijk dat we, toen die uitkwam, een bevooroordeeld en misleidend beeld van haar vormden, in ieder geval voor ons. Afgezien van alle schandalen, is Irina Ionesco een monument van de fotografie, een zekere en overvloedige invloed op het medium van de fotograaf en in het bijzonder op de foto van naakt. We werden heel snel bij haar uitgenodigd nadat we waren voorgesteld door een van haar vrienden, de fotograaf Malika M. We bereikten de grens van Parijs, bij het Bois de Vincennes en namen de lift. Een kleine, 80-jarige vrouw opende de deur voor ons. Zijn gezicht was bleek, uitgemergeld, onder kastanjebruin haar dat in knotjes was gestyled, twee V-vormige wenkbrauwen van dezelfde kleur die werden gedomineerd door ogen die doordrenkt waren van geschiedenis. Ze droeg Victoriaanse sieraden, andere meegebracht uit Egypte over een donkere jurk en een sjaal. Op zijn handen tatoeages van slangen. We komen een woonkamer binnen die is verrijkt met amberdampen, scharlakenrode muren doordrenkt met snuisterijen, portretten van zijn dochter, zijn kleinzoon, zijn katten, zijn vrouwen ... Sokkeltafels en tafels vol met boeken en prachtige boeken stapels prenten, brievenlijsten en correspondentie waren geregeld in de kamer. Een enkele eenheid in het appartement, een monomanie, een gemeenschappelijk punt voor alle muren, de geest van zijn dochter Eva, die zijn obsessie zal blijven. Bij zwak licht geaccentueerd door de nacht buiten, bekijken we de objecten van dichterbij, waaronder een kist die op een Perzisch tapijt rust, een van zijn gitzwarte stoffen boeken, een al even sombere sarcofaagkist, volledig met zilver gelamineerde schedelkaptafel op deken en kraaienpootjes op de vier hoeken, als voeten. We gaan zitten en beginnen het interview. Ze legt ons met een vloeiende en ritmische stem uit hoe ze tot fotografie kwam...

 

Irina Ionesco, geboren in Parijs in 1930 uit Roemeense ouders, beide kunstenaars, had een gecompliceerde jeugd. Er wordt regelmatig vermeld dat ze op 4-jarige leeftijd in de steek is gelaten door haar moeder, maar dit is niet het geval. Ze voegde zich bij haar grootmoeder in Roemenië, waar ze tot 1946 woonde. Om aan de Russische bezetting te ontsnappen, ontvluchtten ze samen het land om hun toevlucht te zoeken in Irina's geboorteplaats. Van alle passies die er zijn, kiest Irina voor dans. Van nature zeer flexibel, werd ze een slangenmens en zette ze haar eigen show op als slangendanseres. Ze trad op in heel Europa tot een ongeval tijdens een optreden haar dwong te stoppen. Vervolgens richt ze zich op het schilderen van lege plekken die als bijzonderheid zijn versierd met een vrouwelijk object in het midden. Zijn passie voor fotografie manifesteert zich wanneer zijn vriend de schilder Corneille hem een camera geeft. Amper een jaar later nam ze haar eerste foto, "Raphaëlite Hair". Irina heeft een openbaring: vrouwen fotograferen in plaats van de objecten die ze schilderde en die de dubbelganger van haarzelf zal zijn. Daarna begon ze zowel vrouwen als haar dochter, haar muze en het middelpunt van haar werk te fotograferen. Zijn eerste tentoonstelling tien jaar later (1974) markeerde het begin van zijn roem en van vele collectieve en individuele projecten. Een geweldige ontdekkingsreiziger voor haar serie reisfoto's, een romanschrijver in haar autobiografie "L'oeil de ladoll" (2004) en een modefotograaf voor verschillende tijdschriften en merken, Irina Ionesco is een veelzijdige kunstenaar. Fervent fan van Cecil Beaton, August Sander, Richard Avedon, Robert Mapplethorpe en Diane Arbus, ze is zelfs gepassioneerd door modefotografie. Dit fascinerende universum dat Ionesco ons biedt, is gebouwd als een toneelstuk. Ze ensceneert haar modellen als actrices. Versierd met juwelen, handschoenen, symbolische accessoires en fetisjvoorwerpen zijn het vrouwen met vele gezichten. Sterk geïnspireerd door haar leven en oriëntalisme, wordt haar grote aantrekkingskracht op oriëntalisme en diverse autobiografische aspecten weerspiegeld in de keuze van haar modellen die haar modellen belichamen als Byzantijnse iconen, heidense godinnen of bordeelcourtisanes. Voor haar: "elke sessie, enscenering wordt opgevat als een theatrale reeks, integreert de vrouw in een droomuniversum, waar ze zelf mythisch, meervoudig, uitgevonden is". Zo creëert ze een hypnotiserend universum, zowel voor de toeschouwers als voor de modellen die zich betoverd voelen door de kunstenaar. Het zijn spiegelvrouwen. De sterke gelijkenis tussen de fotograaf en haar modellen maakt dat ze één en hetzelfde personage zijn. De relatie die zij onderhouden is dan ook van grote medeplichtigheid en duurt zeer lang (8 tot 10 jaar). Altijd gefotografeerd 's nachts, raken haar modellen verrassend gehypnotiseerd door dit universum. Irina schrijft het verhaal van haar leven door middel van haar fotografie. Door deze vrouwen te vereeuwigen, is zij degene die ze ensceneert: "Mijn leven, mijn verleden, het circus, het toneel, het theater, mijn moeder, de trapeze, en dan dit leven als dat, van ethiek die we verwerven in een discipline die is het podium, en dat is niet bepaald een burgerlijke plek, met andere thema's. De foto's die ze maakt van haar dochter Eva zijn fascinerend, maar soms ten kwade. Eva was vier tot twaalf jaar oud en was nog maar een jong kind toen haar moeder besloot haar tot haar muze te maken. Elke week fotografeert ze haar terwijl ze door zichzelf heen kijkt: "Het was een spiegel, net als alle andere vrouwen". 
 

Voor Irina: "Eva was een natuurlijke inductie van mijn werk. Ze was de favoriet omdat ze duidelijk iemand was van wie ik hield, en een kind heeft veel meer charisma, charme, verrassing en ongekend dan iemand anders die al volwassen is." "Eva, een volwassene, klaagde haar moeder aan. Irina werd toen veroordeeld tot een boete van tienduizend euro in plaats van tweehonderdduizend. Ze behield niettemin het eigendomsrecht op de negatieven die ze van haar dochter had gemaakt. Irina wijst erop dat er geen jurisdictie is in de wereld had ze gecensureerd en dat Eva als volwassene had deelgenomen aan de verspreiding en commercialisering van deze foto's door contracten te ondertekenen. Ze geeft aan ons toe: "Ik heb deze foto's gemaakt uit liefde voor Eva. Je martelt je dochter niet. Ik wilde van haar een idool maken, die nooit zal worden vergeten. In de jaren 70 worden de werken van Irina, noch betwist noch gecensureerd, tentoongesteld in de vier hoeken van de wereld, in Egypte, in de Verenigde Staten ts United, in Japan… Vanaf nu en na de rechtszaken konden deze foto's niet ontsnappen aan het schandaal. De seksualisering van het beeld van een kind bleef niet onopgemerkt door de erotiek van de poses. De magie van het Ionesco-universum verandert in een spreuk. Dat is echter niet de wil van de fotograaf. Zoals Pierre Bourgeade uitlegt in een verzameling erotische foto's van Irina uit de "Images Obliques"-collectie: afdrukken als een zegel op die aan de lenszijde. "Ik hou van maagden", zegt Irina. De controverse wierp een fatale schaduw over een kunst die altijd een monument van esthetiek is geweest en blijft: Irina maakt kunst. Na het maken van de middellange film "The Law of the Forest", pakt Eva "My Little Princess" (2011) aan, een autobiografische en gefictionaliseerde film over haar jeugd. Haar personage zal worden belichaamd door een klein meisje genaamd Violetta en dat van haar moeder door Hannah, een moeder die wordt afgeschilderd als zwavelhoudend en gespeeld door Isabelle Huppert. Irina, altijd belasterd en bezoedeld door een beeld van haar dat aangetast is door deze film, onthult verre van de laatste te hekelen dat Irina, in tegenstelling tot dit hysterische, beruchte en overdreven personage, en hoewel van nature excentriek, kalm was en dat Eva haar liefde was gek. Het werk van Irina Ionesco heeft een groot aantal kunstenaars beïnvloed. De donkere sfeer in zijn foto's is het sleutelwoord van zijn zeer specifieke stijl. Gezichten van zulke onschuldige vrouwen die erotische en fetisjsymbolen belichamen, creëren een sfeer die even morbide als betoverend is. We kunnen niet anders dan ons aangetrokken voelen tot deze uitnodiging tot de verbeelding, tot dromen, zoals in zijn serie met Alice in Wonderland voor Vogue enfant. Het geladen universum van Irina betovert ons. Gevuld met symbolen, maakt zijn werk de associatie van een illusoire betovering harmonieus.